KOBIETY
Szanowni Państwo,
w folderze znajdą Państwo materiały przydatne do zajęć. Hasło do folderu: KOBIETY2020
Pierwsze zajęcia (19 października) będą miały charakter wstępny/wprowadzajacy w tematykę zajęć. Istotnym dla naszych roważań będzie artykuł Dobrochny Kałwy, którego skan podpinam.
Zajęcia II - Status prawny kobiet w świetle kodeksu cywilnego Królestwa Polskiego - 26 X 2020 r.
Źródło:
Józef Lange, O prawach kobiety jako żony i matki (według przepisów kodeksu obowiązującego), Warszawa 1907 (w Internecie)
Literatura przedmiotu:
- J. Sikorska-Kulesza, Trójzaborowe zjazdy kobiet na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX w. [w:] Działaczki społeczne, feministki, obywatelki… Samoorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich do 1918 roku (na tle porównawczym), Warszawa 2008, s.81-96. (skan podpięty)
- A. Fastyn, Problem powstania i charakteru prawa małżeńskiego z 1836 roku, „Czasopismo prawno-historyczne” 2012, z. 2, s. 193-207. (skan podpięty)
Podczas zajęć odpowiemy na pytanie, jak wyglądała sytuacja kobiety w małżeństwie i jej pozycja społeczna w świetle przepisów prawa cywilnego obowiązującego w zaborze rosyjskim. Podyskutujemy też o powodach, dla których kodeks cywilny był krytykowany, o wizji małżeństwa, rodziny i społeczeństwa zapisanej w normach prawa oraz o postulowanych zmianach. Proszę o zapoznanie się ze wskazanymi lekturami oraz ustalenie z jakim typem źródła mamy do czynienia, w jakich okolicznościach i kiedy ono powstało, czyją wizję społeczeństwa i ról społecznych płci przedstawia.
Proszę pamiętać o krytyce źródła, w tym o ustaleniu danych biograficznych autora, istotnych - Państwa zdaniem - dla oceny wiarygodności i przydatności jego broszury do badań historycznych.
III. Wzorce obyczajowe dla kobiet - 9 XI 2020 r.
Źródła:
Klementyna z Tańskich Hoffmanowa, Pamiątka po dobrej matce czyli ostatnie jej rady dla córki…, Warszawa 1819, roz. “O płci żeńskiej”, “O domowych i kobiecych zatrudnieniach”, “O cnotach potrzebnych kobiecie”, “O ozdobie umysłu”, “O małżeństwie”. (dostępne w Internecie)
Dyskusja o przepisach prawa, w zdecydowanej większości zaprojektowanej w pocz. XIX w. powinny doprowadzić nas do pytania, czy wzorce kobiecości i męskości w nich ujęte bliskie były społecznym wyobrażeniom o płci i ich rolach społecznych. Stąd przyjrzymy się popularnym w I połowie XIX w. (a może i dłużej) wzorcom obyczajowym zapisanym w poradnikach wychowawczych. Proszę – jak zawsze – o przygotowanie danych niezbędnych do rzetelnej krytyki źródła (typ źródła, kompetencje autorki, intencje autorki, zasięg oddziaływania, itd.).
IV. Aleksander Świętochowski o potrzebie edukacji kobiet. - 16 XI 2020 r.
Źródła:
cykl artykułów Aleksandra Świętochowskiego w Przeglądzie Tygodniowym z lat 1873-1874:
"Przegląd Tygodniowy" dostępny jest w e-buwie. Proszę o lekturę artykułów Aleksandra Świętochowskiego:
rok 1873 r. - O średnim wykształceniu kobiet, s. 107, 114, 124, 131, 139, 146
rok 1874 r. - O wyższym wykształceniu kobiet, s. 9, 17, 25, 32, 41, 49, 56, 65, 73.
Literatura przedmiotu:
1. A. Winiarz, Kształcenie i wychowanie dziewcząt w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim (1807-1905) [w:] Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca, Warszawa 1995, cz. 2. (skan podpięty)
2. M. Jagiełło, Szkoły klasztorne dla dziewcząt w XIX w. – przykład lubelskich Wizytek [w:] Kobieta i edukacja..., cz.2. (skan podpięty)
Koncepcja wychowywania dziewcząt Tańskiej-Hoffmanowej spotkała się w latach 70-tych XIX w. z krytyką. Jednym z autorów krytycznych ocen był Aleksander Świętochowski. Z jakich powodów Świętochowski ją odrzucał? Z jakim odzewem mogły spotkać się jego wystąpienia w sprawie wychowania i edukacji kobiet? Czy tylko krytykował czy także formułował konkretne postulaty zmian? Do jakich wartości się odwoływał? – to główne pytania, na które poszukiwać będziemy odpowiedzi podczas zajęć. Nie uda się tego zrobić bez uważnej lektury źródła i znajomości literatury przedmiotu.
V. Orzeszkowa i jej projekt emancypacji kobiet. - 23 XI 2020 r.
Źródła:
Eliza Orzeszkowa, Marta, Warszawa 1873.
Literatura przedmiotu:
1. A. Górnicka-Boratyńska, Stańmy się sobą. Cztery projekty emancypacji (1863-1939), Izabelin 2001, roz. Marta i Maria – kwestia kobieca w twórczości Elizy Orzeszkowej. (skan podpięty) - proszę potraktować ten obszerny fragment jak lekturę fakultatywną.
2. R. Czepulis-Rastenis, Znaczenie prozy obyczajowej XIX wieku dla badań ówczesnej świadomości i stosunków społecznych, [w:] Dzieło Literackie jako źródło historyczne, pod red. Z. Stefanowska, J. Sławiński, Warszawa 1978. (skan podpięty) - lektura obowiązkowa
Niemal w tym samym czasie ukazała się powieść Elizy Orzeszkowej „Marta”, której bohaterka zmuszona do życiowej samodzielności przegrywa z siłą przekonań o miejscu kobiety w społeczeństwie, jej prawach i możliwościach. Czy jednak fikcja literacka może być dla nas świadectwem toczącej się dyskusji o prawach kobiet? Czy może dowodzić rzeczywistej pozycji społecznej kobiet? Czy historyk może w oparciu o literacką fantazję formułować wnioski dot. przeszłości?
Proszę o lekturę powieści oraz literatury przedmiotu oraz zgromadzenie wszystkich informacji potrzebnych do oceny znaczenia tej publikacji dla autorki i dla jej czytelników.
VI. Narcyza Żmichowska, Entuzjastki i ich stosunek do poglądów Tańskiej-Hoffmanowej - 7 XII 2020 r.
Źródła:
Narcyza Żmichowska, Słowo przedwstępne do dzieł dydaktycznych pani Hoffmanowej, [w:] Dzieła Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, t. VIII, Warszawa 1876, s. 207-225, 238-249, 267-294 (dostepne online w Bibliotece Narodowej)
Literatura przedmiotu:
M. Kurkowska, Narcyza Żmichowska w środowisku warszawskim lat czterdziestych XIX w., [w:] Kobieta i świat polityki. Polska na tle porównawczym w XIX i w początkach XX wieku, Zbiór studiów pod redakcją A. Żarnowskiej i A. Szwarca, Warszawa 1994, t. III, s.235-244. (skan podpięty)
Trzecim i ostatnim głosem krytycznym wobec systemu wychowawczego dominującego w środowisku ziemiańskim i mieszczańskim w I połowie XIX w., którym zajmiemy się podczas naszych zajęć jest wystąpienie Narcyzy Żmichowskiej, uczennicy Tańskiej-Hoffmanowej, liderki grupy Entuzjastek, które w poł. XIX w. próbowały wyłamać się z obowiązujących konwenansów i krzewić ideę emancypacji. Zapytamy więc o przyczynę społecznego niezrozumienia postępowania Entuzjastek oraz o powody, dla których odrzucały one prawidła opisane w „Pamiątce po dobrej matce…”.
VII. Pensje jako miejsce pracy kobiet - 14 XII 2020 r.
Źródła:
1. Jadwiga Sikorska-Klemensiewiczowa, Przebojem ku wiedzy, Wrocław 1961 (skan w dwóch częściach podpięty)
2. Romana Pachucka, Pamiętniki 1886-1914, Warszawa 1958 (skan podpięty)
Literatura przedmiotu (jedno opracowanie spośród poniższych, według podziału przeprowadzonego na zajęciach):
1. D. Wawrzykowska-Wierciochowa, Z dziejów tajnych pensji żeńskich w Królestwie Polskim, “Rozprawy z Dziejów Oświaty”, t.X, 1967, s. 108-147, szczególnie przypadek szkoły Jadwigi Papi czyli fragment od s. 121-147. (dostępne w bibliotece cyfrowej Biblioteki Narodowej - POLONA)
2. J. Niklewska, Być kobietą pracującą – czyli dola warszawskiej nauczycielki na przełomie XIX i XX w., [w:] Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca, Warszawa 1995, cz. 2. (skan podpięty)
3. A. Żarnowska, Praca zarobkowa kobiet i ich aspiracje zawodowe w środowisku robotniczym i inteligenckim na przełomie XIX i XX wieku, [w:] Kobieta i praca. Wiek XIX i XX, pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca, Warszawa 2000. (skan podpięty)
Do tego podpięłam Państwu biogramy obu autorek.
Od dyskusji o edukacji kobiet przejdziemy do ich aktywności zawodowej. W pierwszej kolejności przyjrzymy się najpopularniejszej (bo społecznie akceptowanej) pracy kobiet wykształconych – pracy nauczycielki. Dlaczego kobiety wybierały akurat ten zawód? Jakim wymaganiom musiały sprostać? Jaka była ich pozycja zawodowa? Gdzie były zatrudniane najchętniej? Na jakich warunkach? Na ile praca determinowała ich życie prywatne? Materiałów do tych rozważań dostarczą nam dwa pamiętniki kobiet, którym przyszło konfrontować się z zawodem nauczycielki.
IX. Kobiety idą do biur. - 21 XII 2020 r.
Źródła:
Reklamy maszyn do pisania oraz biur pośrednictwa pracy z prasy polskiej pocz. XX wieku (plik podpięty)
Literatura przedmiotu:
K. Hausen, Postęp techniczny a praca kobiet w XIX w. Maszyna do szycia w świetle historii społecznej [w:] K. Hausen, Porządek płci. Studia historyczne, Warszawa 2010, s.150-177. (skan podpiety)
Na przełomie XIX i XX wieku kobiety wykształcone próbowały swoich sił także w pracy biurowej. Analizując nietypowe źródło, jakim są prasowe ogłoszenia reklamowe zapytamy o procesy sprzyjające i towarzyszące wejściu kobiet na rynek pracy biurowej. Porównamy nasze ustalenia z analizą sytuacji zawodowej szwaczek, dokonaną przez niemiecką badaczkę Karin Hausen. Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie czy maszyna do szycia i maszyna do pisania ułatwiły kobiecą emancypację?
X. Przeciw pracy zarobkowej kobiet. - 11 I 2021 r.
Źródła:
F. Nossig, Ekonomiczna strona kwestii kobiecej (wraz z odpowiedzią redakcji), [w:] Głos kobiet w kwestii kobiecej, pod red. K. Bujwidowej, Kraków 1903 (dostępne online).
Literatura przedmiotu:
M. Nietyksza, Ramy prawne zarobkowania kobiet w Królestwie Polskim w XIX i na początku XX wieku na tle porównawczym [w:] Kobieta i praca. Wiek XIX i XX, pod. Red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca, Warszawa 2000, s.15-28. (plik podpięty)
Zarobkowa i zawodowa praca kobiet wzbudzała wiele kontrowersji i była krytykowana nie tylko przez mężczyzn i nie tylko przez obyczajowych konserwatystów. Podczas zajęć przyjrzymy się dyskusji o znaczeniu pracy dla kobiet między dwiema aktywistkami i publicystkami działającymi na rzecz kobiet, choć z innych pobudek i pod szyldem innych organizacji politycznych i społecznych. Jak zawsze, bardzo ważne będą dla nas pytania o społeczny zasięg tej dyskusji oraz o kompetencje i intencje autorek.
XI. O dostęp do uniwersytetów. - 18 I 2021 r.
Źródła:
1. J. Sikorska-Klemensiewiczowa, Przebojem...,roz. VI-X (skan podpięty)
Literatura przedmiotu:
1. U. Perkowska, Kształtowanie się etosu studentki polskiej w dwóch pierwszych pokoleniach studentek Uniwersytetu Jagiellońskiego z lat 1894-1939 [w:] Kobieta i kultura życia codziennego. Wiek XIX i XX, pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca, Warszawa 1997, s.387-404. (skan podpięty)
2. K. Garlicka, Kazimiera Bujwidowa (1867-1932), "Rozporawy z Dziejów Oświaty"1992, s. 87-113 (skan podpięty)
Drogę do wielu zawodów umysłowych otwierały dopiero studia wyższe, długo dla kobiet niedostępne. Podczas zajęć dyskutować będziemy o przeszkodach, jakie pokonać musiały pierwsze studentki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przeanalizujemy tempo zmiany stosunku uczelni wyższych w Europie do studiujących kobiet, przyjrzymy się różnym formom quasi studiów, które powstawały w odpowiedzi na społeczne zapotrzebowanie.
XII. O prawa polityczne kobiet. - 25 I 2021 r.
Źródła:
M. Dulębianka, Polityczne stanowisko kobiety, Warszawa 1908 (dostępne online)
Literatura przedmiotu:
R. Blobaum, „Kwestia kobieca” w Królestwie Polskim (1900-1914), [w:] Działaczki społeczne…, s.37-56. (skan podpięty)
W początkach XX wieku emancypantki do postulatów równouprawnienia w sferze edukacji, pracy i norm obyczajowych dorzuciły żądanie równych praw politycznych. Na zajęciach porozmawiamy więc o strategii politycznej działaczek polskiego ruchu feministycznego.
Z serdecznymi pozdrowieniami
Agnieszka Janiak-Jasińska